O M.C. Escher και η αναζήτηση της συμμετρίας

ΓΡΑΦΕΙ: Η ΑΘΗΝΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΟΥΜΕΛΑ.

Το 1898 στο Λέουβαρνεν της Φριζίας, στην Ολλανδία, γεννιέται ο Μάουριτς Κορνέλις Έσσερ. Πρόκειται για το παιδί που θα γίνει ο γνωστός σε όλους μας αριστερόχειρας, εξαιρετικά παραγωγικός εικαστικός. Διακρίνεται κυρίως ως χαράκτης. Έχει κάνει ορισμένα εξαιρετικά λεπτομερή ρεαλιστικά έργα, κυρίως τοπία με δραματικές τοποθετήσεις, κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στην Ιταλία και την Ισπανία. Αυτό όμως που κάνει τον Έσσερ να ξεχωρίζει, είναι η συμμετρία και γενικότερα οι μαθηματικές προεκτάσεις στα μεταγενέστερα έργα του, κάτι αρκετά πρωτότυπο για την εποχή του. Κάποιοι τον θεωρούν από τους πρώτους πειραματιστές της Op Art. Μη ρεαλιστικές απεικονίσεις, αδύνατα αντικείμενα, ψευδαίσθηση ατέρμονου, αυτοαναφορικότητα, οφθαλμαπάτες, επιρροές από προβολική γεωμετρία και μη ευκλείδειες γεωμετρίες είναι χαρακτηριστικά της δουλειάς του.

Αυτά τα στοιχεία προκαλούν έκπληξη και δέος στο ακροατήριο, καθώς είναι σαν να προτείνει μια διαφορετική πραγματικότητα με καινούργιους φυσικούς νόμους, χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά. Το παράδοξο είναι πως ποτέ δεν είχε καμία σχέση με αυτά. Μάλιστα, οι βαθμοί των μαθηματικών στο σχολείο, όπως και στα υπόλοιπα μαθήματα, εκτός από το σχέδιο και το πιάνο, ήταν εξαιρετικά κακοί. Αξίζει να σημειώσουμε ακόμα πως απέτυχε στις τελικές σχολικές εξετάσεις και έτσι δεν πήρε ποτέ απολυτήριο.

escher-01Μια σημαντική κατηγορία «μαθηματικών» έργων του Έσσερ είναι αυτά που αφορούν την κανονική διαίρεση του επιπέδου, δηλαδή το μοίρασμα, την πλακόστρωση του επιπέδου με σχήματα έτσι ώστε να το γεμίζουν ακριβώς, χωρίς να βγαίνουν από τα όρια και χωρίς να υπάρχουν κενά. Κομβικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη έπαιξε η επίσκεψή του στο κάστρο της Αλάμπρα στην Ισπανία, όπου έρχεται σε επαφή και μαγεύεται από την Ισλαμική τέχνη και την κανονική διαίρεση του επιπέδου που ανακαλύπτει στα μοτίβα τα οποία αντιγράφει και χρησιμοποιεί ως έμπνευση. Ακόμη, αργότερα, ένα άρθρο του καθηγητή Coxeter της Ottawa σχετικά με τη συμμετρία θα του δώσει την έμπνευση ώστε να δημιουργήσει επαναλαμβανόμενα μοτίβα που τείνουν να συρρικνώνονται είτε προς το κέντρο είτε προς τα άκρα της ζωγραφικής επιφάνειας, δίνοντας έτσι την εντύπωση της ατέλειωτης επανάληψης και, κατά συνέπεια, την ψευδαίσθηση του απείρου.

escher-02

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι πιο μαθηματικές καλλιτεχνικές αναζητήσεις του Έσσερ ξεκινάνε όταν, λόγω της ανόδου του Μουσολίνι, αναγκάζεται να εγκαταλείψει μαζί με την οικογένειά του την Ιταλία, της οποίας την ατμόσφαιρα λατρεύει, και να εγκατασταθεί στην Ελβετία, όπου το κλίμα του φαίνεται ανιαρό. Θα σταματήσει λοιπόν να αναζητά έμπνευση στο εξωτερικό περιβάλλον και θα ψάξει στο μυαλό του. Όπως έγραψε ο ίδιος: «Το γεγονός ότι από το 1938 και μετά, συγκεντρώθηκα περισσότερο στην ερμηνεία προσωπικών ιδεών ήταν εν μέρει αποτέλεσμα της αναχώρησής μου από την Ιταλία. Στην Ελβετία, το Βέλγιο την Ολλανδία, όπου εγκαταστάθηκα επιτυχώς, βρήκα τα τοπία και την αρχιτεκτονική λιγότερο ελκυστικά από ότι στην Νότια Ιταλία. Έτσι υποχρεώθηκα να αποτραβηχτώ από την απεικόνιση του άμεσου και πραγματικού περιβάλλοντός μου».

escher-03

Το 1936 έχουμε την πρώτη εκτύπωση αδύνατης πραγματικότητας που θα κάνει, με το όνομα ?Still life with Street?. Κοιτώντας την, αρχικά νομίζουμε ότι είναι ένα παράθυρο. Στην πραγματικότητα όμως αυτό που βλέπουμε είναι ένα ράφι με τραπουλόχαρτα, βιβλία κ.λπ. που γίνεται ένας δρόμος που πάνω του «ξεφυτρώνουν» κτήρια και διαβάτες!

escher-04

Προσπαθώντας να εξελίξει την έννοια του αδύνατου, θα χρησιμοποιήσει τα μαθηματικά. Από τις αναζητήσεις του θα προκύψουν πολλά συγκλονιστικά έργα, όπως το ?Drawing hands? με την ξεκάθαρη αυτοαναφορικότητα, το ?Relativity? όπου καταργείται η βαρύτητα, και πολλά άλλα.

escher-05

Μετά το 1959 γίνεται ευρέως γνωστός στους μαθηματικούς κύκλους, και ως εικαστικός αλλά και ως ομιλητής μετά τη συνάντησή του με την καθηγήτρια McGilvary που οργανώνει μια ομιλία πάνω στη συμμετρία για τον Έσσερ, σε μία διεθνή συνάντηση κρυσταλλογράφων στην Αγγλία. Ακόμη, ένα άρθρο των L.S. και Roger Penrose, που περιγράφει διαφόρων ειδών «αδύνατα αντικείμενα», αναφέροντας ήδη κάποια από τα έργα του Έσσερ, θα δώσει το έναυσμα για την εκπόνηση περισσότερων μαθηματικών έργων. Μεταξύ αυτών το διάσημο ?Ascending and Descending? που βασίζεται στην ατέλειωτη σκάλα του άρθρου (σκάλα του Penrose).

escher-06

Λίγο αργότερα εκδίδεται το πρώτο βιβλίο με εκτυπώσεις του Έσσερ, με τίτλο Grafiek en Tekeningen με 76 έργα του Έσσερ. Το βιβλίο έκανε τον Έσσερ ακόμα πιο διάσημο στους μαθηματικούς , συμπεριλαμβάνοντας μερικούς στη Ρωσία και στον Καναδά. Το 1965 εκδίδεται το Symmetry Aspects of M.C. Escher’s Periodic Drawings υπό την αιγίδα της Ένωσης Κρυσταλλογράφων, βιβλίο που αφορούσε τα μαθηματικές και κρυσταλλογραφικές πτυχές των «περιοδικών» (πλακόστρωση, κανονική διαίρεση του επιπέδου) έργων του Έσσερ από την MacGillavry.
Συνειδητοποιούμε λοιπόν ότι ο Έσσερ υπήρξε ένας ξεχωριστός εικαστικός που άφησε κληρονομιά όχι μόνο στους ομότεχνούς του αλλά και στους μαθηματικούς. Ίσως έτσι να επιβεβαιώνεται η συνάφεια των μαθηματικών με τα πάντα σε αυτόν τον κόσμο, αλλά και η δύναμή τους να δομήσουν έναν νέο, όπως κάνουν στα έργα του. Άλλωστε και ο ίδιος κάνει αυτή τη διαπίστωση: «προσπαθώντας να λύσω τα αινίγματα που μας περιβάλλουν , και αναλύοντας τις παρατηρήσεις που είχα ήδη κάνει κατέληξα στα μαθηματικά. Παρ? όλο που δεν έχω εκπαιδευτεί ποτέ σε αυτή την επιστήμη, συχνά μου φαίνεται ότι έχω πιο πολλά κοινά με τους μαθηματικούς παρά με τους συναδέλφους μου καλλιτέχνες.» Ας τον αφήσουμε να μας μαγέψει:

escher-07

escher-08

 

ΠΗΓΕΣ

http://en.wikipedia.org/wiki/M._C._Escher

http://users.erols.com/ziring/escher_bio.htm

http://www.mcescher.com/about/biography/

http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=28471

http://www.math.cornell.edu/~mec/Winter2009/Mihai/section8.html

http://flipsideflorida.wordpress.com/2013/01/26/escher-adria-shipping-co/

http://cybermuse.gallery.ca/cybermuse/youth/escher/themes/themes08_e.jsp

J. L. Locher, The Magic of M.C. Escher, 2013

M.C. Escher, The Graphic Work, TASCHEN BOOKS

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται.


*


Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.