Ευρώπη και Ακροδεξιά

ΓΡΑΦΕΙ: Ο ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΤΡΑΤΟΠΟΥΛΟΣ.

Πολλά είναι τα ερωτήματα που μπορούν να μας απασχολήσουν σχετικά με την ακροδεξιά στην Ευρώπη. Πόσο ρεαλιστικός είναι ο κίνδυνος ανόδου τέτοιων κομμάτων στην εξουσία; Είναι όντως τόσο ακραίοι; Ποια στοιχεία τους ενώνουν και ποια τους χωρίζουν; Και κυρίως γιατί βιώ­νουμε τα τελευταία χρόνια αυτήν την ξαφνική άνοδο τους;

Μετανάστευση και διακρίσεις 

Στο θέμα της μετανάστευσης η ακροδεξιά εμφανίζεται πιο ενωμένη από οποιοδήποτε άλλο θέμα: πρέπει να περιοριστεί άμεσα, γιατί σύμφωνα με την ακροδεξιά η μετανάστευση απειλεί την εθνική μας ταυτότητα. Για αυτόν τον λόγο πολλά είναι τα εθνικιστικά κόμματα στην ΕΕ που ζητούν την έξοδο των κρατών τους από τη Σένγκεν, έτσι ώστε να αποκτήσουν τον έλεγχο των συνόρων τους και να εμποδίσουν τους μετανάστες να φτάσουν στη δικιά τους χώρα. Όσον αφορά τους αλλοδαπούς που βρί­σκονται ήδη στη χώρα επίσης δεν είναι ιδιαίτερα ανεκτικά. Επειδή ακρι­βώς οι «ξένοι» είναι απειλή για το έθνος, πρέπει να υποταχθούν, να υιοθετήσουν τα ήθη, τα έθιμα, τις θρησκευτικές μας παραδόσεις, να αφο­μοιωθούν πλήρως κλπ. Οποιαδήποτε απόκλιση από την πρέπουσα «εθνι­κή» συμπεριφορά δεν είναι πρέπουσα. Συχνό είναι μάλιστα το αίτημα της ακροδεξιάς για απέλαση αλλοδαπών μετά από κάθε νομική παρά­βαση. Φυσικά οι διακρίσεις δεν αφορούν όλους τους μετανάστες. Έτσι κανείς δεν θα αντιμετώπιζε ως πρόβλημα έναν Γερμανό μετανάστη, αλλά ένας Πολωνός, Ουκρανός και γενικότερα Ανατολικοευρωπαίος πιθανώς να μην είναι καλοδεχούμενος. Αυτό που σίγουρα πάντως αποτελεί πρό­βλημα για τους ακροδεξιούς είναι η μη δυτική μετανάστευση. Σε αυτήν δεν πρέπει να υπάρχει καμία ανοχή: ένας Ιρακινός πρέπει να συμπεριφέ­ρεται ακριβώς όπως ένας Ευρωπαίος αν και προτιμότερο είναι ο Ιρακινός να μην φτάσει ποτέ στην Ευρώπη. Με άλλα λόγια με τη ρητο­ρική και τις θέσεις τους τα ακροδεξιά κινήματα δημιουργούν πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

Συντηρητικές θέσεις ? θρησκείες 

Όπως είναι λογικό, η ακροδεξιά απευθύνεται στο πιο συντηρητικό μέρος της κοινωνίας και υιοθετεί τις αντίστοιχες θέσεις. Έτσι για παράδειγμα δεν είναι μονάχα οι αλλοδαποί αλλά και κοινωνικές ομάδες όπως οι ομοφυλόφιλοι που δέχονται επιθέσεις από την άκρα δεξιά, η οποία πολύ συχνά υποτιμά και τη θέση της γυναίκας. Παρόλα αυτά, την τελευταία δεκαετία βλέπουμε μια πιο προοδευτική στροφή με τέτοια φαινόμενα σταδιακά να εκλείπουν.

Το μείζον ωστόσο που κάθε ακροδεξιό κόμμα πασχίζει να διατηρήσει είναι η θρησκευτική ταυτότητα της χώρας. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν αμιγώς χριστιανική παράδοση, ενώ κάποιες έχουν μια χρι­στιανο-εβραϊκή παράδοση. Ενδιαφέρον είναι πως κόμματα φιλοεβραϊκά σήμερα συνεργάζονται με κόμματα αντισημιτικά, γεγονός που σχετίζε­ται με τη διαφορά μεταξύ χωρών που έχουν αρκετούς πλήρως ενσωμα­τωμένους Εβραίους πολίτες όπως είναι το Βέλγιο και η Ολλανδία και άλλων χωρών, όπως η Γαλλία ή ακόμη και η Ελλάδα, όπου η εβραϊκή κοι­νότητα είτε δεν αναπτύχθηκε είτε απομονώθηκε. Επομένως η κάθε χώρα έχει ένα ακροδεξιό κόμμα που «της ταιριάζει». Σίγουρο είναι όμως, και σε αυτό συμφωνούν όλα τα ακροδεξιά κόμματα, πως το Ισλάμ και ο ευ­ρωπαϊκός πολιτισμός είναι ασύμβατα. Ιδιαίτερα μετά από τις τρομοκρα­τικές επιθέσεις σε Δανία, Βέλγιο και Γαλλία το περασμένο έτος, η τρο­μοκρατία συνδέθηκε με το Ισλάμ, και σε συνδυασμό με μικρά μεμονω­μένα περιστατικά και προβλήματα με τις μουσουλμανικές κοινότητες (κυρίως σε Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία και Κάτω Χώρες) παρατηρείται ένα κύμα ισλαμοφοβίας και ανησυχίας σχετικά με την παρουσία μου­σουλμανικού πληθυσμού στην Ευρώπη. Όπως είναι αναμενόμενο, και με δεδομένο το γεγονός πως η συντριπτική πλειοψηφία των μουσουλμάνων είναι μετανάστες πρώτης, δεύτερης ή τρίτης γενιάς, η ακροδεξιά σύσ­σωμη εξαπολύει επίθεση κατά των μουσουλμάνων και του Ισλάμ, ασκεί κριτική και προειδοποιεί για την ισλαμοποίηση της Ευρώπης. 

Λαϊκισμός 

Γιατί όμως τα τελευταία χρόνια γνώρισε η ακροδεξιά τόσο ραγδαία αύ­ξηση; Παρότι η ακροδεξιά έχει μάλλον ως κύριο στοιχείο τον εθνικισμό και τη διάκριση ανάλογα με την καταγωγή ή τη θρησκεία, σε καμία περί­πτωση δεν ήταν αυτό αρκετό για να δικαιολογήσει μια αύξηση αυτού του μεγέθους. Τα περισσότερα ακροδεξιά κόμματα (ή εν πάση περιπτώσει τα πιο μετριοπαθή) δεν έχουν κάποια ξεκάθαρη ιδεολογική ταυτότητα αλλά η πολιτική και οι θέσεις τους βασίζονται στις δημοσκοπήσεις και στην κοινή γνώμη. Οι ακροδεξιοί πολιτικοί κινούνται όπως τους το επιβάλουν οι συνθήκες. Η μεγάλη δυσαρέσκεια για τα κοινωνικά προβλήματα, που προκάλεσε η οικονομική κρίση, ενίσχυσε την ακροδεξιά που πάντα ήταν σε θέση να παρουσιάσει στους ανθρώπους το τέλειο παραμύθι: το πρό­βλημα είναι ένα συγκεκριμένο το οποίο η πολιτική ηγεσία αρνείται να δει, υπεύθυνοι μπορούν να είναι όλοι εκτός από τον λαό τον ίδιο, ο ο­ποίος είναι το θύμα, ενώ η λύση για το πρόβλημα είναι απλή, σχεδόν μα­γική. Παρουσίαζαν δηλαδή τα πάντα ρόδινα: ένα απλό πρόβλημα, έναν εξωτερικό παράγοντα ως υπεύθυνο, την εύκολη λύση και τους εαυτούς τους ως σωτήρες. Για να υπερασπιστούν αυτό το παραμύθι που έχει πά­ρει πολλές μορφές, από το «για όλα φταίνε οι μετανάστες» στο «για όλα φταίει η ΕΕ», έπρεπε να εφεύρουν κάποιες εξηγήσεις. Οι πιο συνηθισμέ­νες είναι α) πως οι πολιτικοί στην εξουσία είναι διεφθαρμένοι και υπη­ρετούν συμφέροντα και β) πως οι πολιτική ηγεσία έχει χάσει κάθε επαφή με τον λαό. Σε αυτό το κλίμα υπόσχονταν να ελευθερώσουν τον λαό από τις «ελίτ», τις «ευρωπαϊκές ελίτ», τις «αριστερές ελίτ» κλπ. Δημιουργού­σαν δηλαδή μια κατάσταση πολιτικής αποξένωσης, ισχυριζόμενοι πως τα προβλήματα μπορούν να λυθούν με μαγικό τρόπο και πως είναι οι μόνοι ικανοί και κυρίως με βούληση να απαλλάξουν τον λαό από τους δυνά­στες του. Ο λόγος των ακροδεξιών πολιτικών, όντας λαϊκιστικός, έχει και βαθιά πολωτικό χαρακτήρα. Όχι μόνο παρακινεί σε μίσος απέναντι στο διαφορετικό, αλλά δημιουργεί μια ηχηρή αντίθεση πατριώτη-προδότη. Για αυτούς όσοι δεν στηρίζουν τις απόψεις τους είναι προδότες του έθνους και προδίδουν το εθνικό συμφέρον. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της ακροδεξιάς είναι η απομόνωση. Λόγω των ακραίων της θέσεων σπα­νίως είναι σε θέση να συνεργαστεί με άλλα κόμματα, κάτι που την καθι­στά ακόμη πιο ελκυστική στον απογοητευμένο με το παρόν πολιτικό σύ­στημα πολίτη. Επειδή λοιπόν βρίσκεται στην απομόνωση, κι επειδή εκ­φράζει απόψεις που έχουν μεγάλη απήχηση στα λαϊκά στρώματα, πολύ μεγαλύτερη από την κοινοβουλευτική δύναμη του εκάστοτε κόμματος, είναι λογικό να χλευάζει την κοινοβουλευτική δημοκρατία- η οποία και αντιπροσωπεύει το πολιτικό σύστημα με το οποίο ο πολίτης είναι τόσο αγανακτισμένος. Ακόμη χαρακτηριστικές στη ρητορική της ακροδεξιάς είναι λέξεις όπως η εθνική συνείδηση, η ελευθερία (καθώς εκείνοι θα σώσουν τον λαό από τις ελίτ), εθνική κυριαρχία (σε σχέση με την ΕΕ), ελευθερία έκφρασης (κυρίως όταν οι ίδιοι διώκονται ποινικά για ρα­τσισμό).

Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνική κυριαρχία 

Πέρα από το θέμα της εθνικής κυριαρχίας, η οποία είναι τεράστιας σημα­σίας για κάθε εθνικιστή, δεν υπάρχει καμία ιδεολογική αντίθεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι αντιθέσεις της σήμερα οφείλονται στον λαϊκιστι­κό χαρακτήρα της ακροδεξιάς και τις αντιδημοφιλείς πολιτικές της ΕΕ. Έτσι μεγάλη είναι σήμερα η δυσαρέσκεια για την υποχρεωτική κατανο­μή προσφύγων, όπως μεγάλη ήταν η δυσαρέσκεια για τις δανειακές συμ­βάσεις στους «αναξιόπιστους», «τεμπέληδες» και «διεφθαρμένους» Έλλη­νες, ενώ δριμεία είναι η κριτική που ασκείται στους τεχνοκράτες Ευρω­παίους και για τις πολιτικές λιτότητας στην Ευρώπη. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία δύο μεγάλων ευρωσκεπτικιστικών παρατάξεων στο ευρω­παϊκό κοινοβούλιο. Η πρώτη, «η Ευρώπη της Ελευθερίας και της άμεσης Δημοκρατίας», της οποίας ηγείται ο Nigel Farage, είναι η πιο μετριο­παθής. Η δεύτερη, «η Ευρώπη των Εθνών και των Ελευθεριών», υπό την ηγεσία της Marine Le Pen είναι σαφώς πιο ακραία και αποτελείται από ανοιχτά ρατσιστικά και ξενοφοβικά κόμματα.

Ιστορία- Πολιτισμός 

Ο εθνικισμός έχει πολλές εκφάνσεις, αν όμως επιχειρούσαμε να τον χω­ρίσουμε σε δύο βασικές τάσεις τότε θα ήταν αυτός που ψάχνει επιβε­βαίωση για την ανωτερότητα του έθνους του στο παρελθόν και αυτός που επιχειρεί να αποδείξει την υπεροχή του έθνους με βάση τον σύγ­χρονο πολιτισμό του. Ο πρώτος είναι φυσιολογικά πιο ακραίος, καθώς θεωρεί πως το σημερινό έθνος είναι απόγονος ενός προηγούμενου έθνους σαφώς πιο επιτυχημένου και ισχυρότερου από το σημερινό. Υπάρχει επομένως όχι απλώς μια συνέχεια, αλλά μια σύνδεση στο «αίμα» και επομένως «Έλληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι». Χαρακτηριστικό παρά­δειγμα είναι η χώρα μας, όπου οι εθνικιστές διαρκώς στρέφονται στο αρχαιοελληνικό παρελθόν για να μας εξηγήσουν πως οι Έλληνες είναι ανώτεροι από τους άλλους. Αντίστοιχα οι Ιταλοί θα στραφούν στην αρ­χαία Ρώμη και στη δική τους εθνική μυθολογία. Πώς θα δικαιολογήσουν όμως την ιδέα τους περί ανωτερότητας οι Δανοί για παράδειγμα, ως ένα κράτος που ποτέ δεν κυριάρχησε στην Ευρώπη και τον κόσμο; Ανάμεσα στους βορειοευρωπαίους ή Σκανδιναβούς, παρατηρείται το φαινόμενο, λόγω της οικονομικής άνθησης και σε πολλά επίπεδα ανάπτυξης των τελευταίων δεκαετιών, να θεωρούν πως ο δικός τους πολιτισμός, η κουλ­τούρα, τα ήθη και τα έθιμα είναι ξεχωριστά και τα πιο σημαντικά. Επειδή όμως όλα αυτά πηγάζουν από το έθνος, θεωρούν πως εφόσον ο σύγχρο­νος πολιτισμός τους είναι ανώτερος, το έθνος τους είναι επίσης ανώτερο.

Ακροατήριο 

Ποιοι είναι όμως αυτοί που στηρίζουν με την ψήφο τους τα ακροδεξιά κόμματα της εκάστοτε χώρας; Το προφίλ αυτού του ψηφοφόρου πριν από 10 χρόνια, όταν τα ποσοστά όλων σχεδόν των ακροδεξιών κομμάτων κυμαίνονταν γύρω στο 5-10%, ήταν ενός απολύτως ξενοφοβικού και μι­σαλλόδοξου, ακραίων πεποιθήσεων πολίτη. Τα κόμματα αυτά βρίσκο­νταν στην απομόνωση και είχαν ένα ιδιαίτερα περιορισμένο ακροατή­ριο. Αυτό ωστόσο άλλαξε με την ευρωκρίση, κατά την οποία οι Ευρω­παίοι είδαν το βιοτικό τους επίπεδο να μειώνεται και κυριάρχησε η δυσαρέσκεια για το πολιτικό σύστημα, τους θεσμούς, την ΕΕ και τη στιγμή εκμεταλλεύτηκαν αυτά τα κινήματα για να διευρύνουν το ακρο­ατήριο τους. Η φιλολαϊκή τους ρητορική, η κριτική τους στο παλιό πολι­τικό σύστημα, η φόρτωση των ευθυνών για τα προβλήματα τους σε εξω­τερικούς παράγοντες και η παρουσίαση των ηγετών της ακροδεξιάς ως σωτήρων, ως «Άγιοβασίληδων», κατέστησε αυτά τα κόμματα ελκυστικά για κάθε δυσαρεστημένο πολίτη. Οι σωτήρες λοιπόν υπερασπίζονταν τη θέληση του λαού κατά τα λεγόμενα τους, και γι? αυτό βλέπουμε να κα­ταφέρνουν να διεκδικήσουν δημοψηφίσματα σε Ελβετία, Ουγγαρία, Ολ­λανδία και Ηνωμένο Βασίλειο, δημοψηφίσματα που αποτελούν όπλο στα χέρια τους, καθώς παρουσιάζουν ένα δημοκρατικό προφίλ, ενώ στην πραγματικότητα είναι απλώς δημαγωγοί.

Η ακραία ρητορική σταδιακά εγκαταλείφτηκε ? κανένα κόμμα της κοινώς εννοούμενης ακροδεξιάς δεν αποδέχεται το χαρακτηρισμό αυτό- χωρίς αυτό να σημαίνει πως εγκαταλείφθηκαν και οι ακραίες ιδέες. Πλέον όμως απευθύνονται σε πολίτες με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, αλλά και χαμηλό εισόδημα, όπως δείχνουν και δημοσκοπήσεις. Η αστά­θεια και η αβεβαιότητα δημιούργησαν φόβο. Και ο φόβος είναι εκεί που πατά η ακροδεξιά, γιατί δεν υπάρχει κοινωνία στην οποία να κυριαρχεί το μίσος αλλά υπάρχει σε κάθε κοινωνία ένα μικρό μέρος που κυριαρ­χείται από μίσος. Και για να επιβάλει αυτό το μίσος χρειάζεται να χρη­σιμοποιήσει τον φόβο της υπόλοιπης κοινωνίας και να τον μετατρέψει σε μίσος.

Εικόνα:

http://www.onalert.gr/image/?w=630&src=/files/Image/ONALERTPHOTOS/XARTES/xartis_akrodexion.jpg

Το δοκίμιο έλαβε Τιμητική Διάκριση στον Ε΄ Ενδοσχολικό Διαγωνισμό Δημιουργικής Γραφής “Δημήτρης Αρμάος” (2015-2016).